Zullen de voedselprijzen blijven stijgen?
Voedselprijzen zijn hoog en zullen naar verwachting verder stijgen. Gemiddelde prijsstijgingen in 2022 varieerden van 15 procent voor aardappelen en verse vis tot 65 procent voor zonnebloem- en koolzaadolie. Als je juni 2021 vergelijkt, zijn de prijsverschillen nog groter. De redenen voor prijsverhogingen zijn verschillend en soms onbegrijpelijk. Dat bleek ook uit een marktcontrole van het consumentenadviescentrum van Noordrijn-Westfalen (NRW) in maart 2023.
Duitsland is bijvoorbeeld voor groente en fruit sterk afhankelijk van import uit andere landen. De prijs van geïmporteerde goederen als sla, tomaten, paprika's en komkommers is de afgelopen maanden flink gestegen. Dit komt mede door slechte oogsten door extreem weer in de aanvoerlanden rond de Middellandse Zee. De aardappelprijzen waren vijf maanden gestegen na de slechte oogst in het najaar van 2022, maar zijn nu weer op het normale niveau. De prijzen van groenten en fruit zijn procentueel minder gestegen dan die van dierlijke producten en plantaardige oliën. Ondanks de pandemie en de oorlog in Oekraïne vallen ze grotendeels binnen de seizoensgebonden prijscyclus.
Misoogsten in de producerende landen spelen ook een rol bij stijgende graanprijzen. Daarnaast zijn deze gebaseerd op de wereldmarkten en beurzen, waar tarwe en maïs worden verhandeld of gespeculeerd. Ondanks dalende prijzen zal zonnebloem- en koolzaadolie waarschijnlijk niet het niveau van voor de oorlog in Oekraïne halen. Dit komt doordat de hoge energieprijzen, met name voor brandstof, de productiekosten opdrijven. Ook de vleesproductie wordt geconfronteerd met hogere kosten, waarvan een deel is doorberekend aan de consument. Het blijft echter onduidelijk hoeveel van de extra inkomsten de producenten daadwerkelijk bereiken. Volgens een studie van het managementadviesbureau Ebner Stolz heeft met name de levensmiddelenhandel geprofiteerd van de prijsstijgingen van vlees- en worstproducten. Aangezien de sterk gestegen energiekosten nog niet volledig in de verkoopprijzen worden weerspiegeld, zijn verdere prijsstijgingen te verwachten.
Zo waren de soms zeer hoge boterprijzen niet te verklaren. Het consumentenadviescentrum NRW gaat ervan uit dat er sprake is van buitenkanswinsten in de detailhandel ten nadele van de consument. Een indicatie hiervoor is het feit dat de prijzen sinds begin 2023 weer fors aan het dalen zijn. Naast de buitenkanseffecten in de voedselwaardeketen en speculatie in grondstoffen, kunstmest en basisvoedingsmiddelen, zorgt ook het oppotten van voorraden door bedrijven, consumenten en landen als China voor prijsstijgingen. Over het algemeen zijn voedselprijzen grotendeels ondoorzichtig en speculatief.
Biologisch voedsel werd overigens niet in aanmerking genomen door het consumentenadviescentrum in Noordrijn-Westfalen. Zoals uit marktgegevens blijkt, zijn deze niet in dezelfde mate in prijs gestegen als conventioneel geproduceerde voedingsmiddelen. Een reden hiervoor is het verplicht afzien van dure kunstmeststoffen. Als de positieve effecten van biologische landbouw op klimaat en milieu in de prijsstelling zouden worden meegenomen, zouden biologische groenten en fruit zelfs goedkoper verkocht kunnen worden dan conventionele goederen.
Of het nu biologisch is of niet, consumenten moeten bereid zijn een groter deel van hun inkomen aan boodschappen te besteden. Het is belangrijk om mensen die bijzonder getroffen of bedreigd worden door voedselarmoede in de gaten te houden en te ondersteunen. Want prijsstijgingen leggen een bijzonder zware druk op huishoudens met lage inkomens, waardoor zij zich geen gezondheidsbevorderende voeding meer kunnen veroorloven. Ongeveer drie miljoen mensen in Duitsland worden nu getroffen door voedselarmoede.
Melanie Kirk-Mechtel, www.bzfe.de
